Netwerkbijeenkomst: Regie in Transitie – lessen uit het verleden

LET OP: LOCATIE GEWIJZIGD

Nieuwe locatie:
TU Delft
Gebouw Civiele Techniek en Geowetenschappen
Stevinweg 1, 2628 CN Delft
Collegezaal D

De Nederlandse gastransitie uit de jaren zestig als referentiepunt voor de huidige aanpak

Er bestaat een hardnekkig beeld dat de gastransitie in de jaren zestig heel soepel verliep. Het was een teken van vooruitgang en groeiende welvaart en het bracht comfort en veiligheid. De werkelijkheid is minder rooskleurig. Ook toen was er weerstand bij burgers en bedrijven. Het kostte geld, beroepen verdwenen en commerciële belangen werden geschaad. Dat de gastransitie toch in relatief korte tijd kon worden voltooid had veel te maken met de krachtige regie vanuit de overheid: een helder doel, stevige voorlichting en ruimhartige financiële steun voor bewoners.

Regie is ook in de huidige transitie een sleutelterm. Maar wat is goede regie? Sturen of faciliteren? Dwingen, normeren, stimuleren? Waar ligt de regie als de opgave vraagt om effectief samenspel van overheden, bedrijven, het maatschappelijk middenveld en burgers? Is regie een taak van een enkele partij, of juist de resultante van een vorm van samenwerken? Wat is de rol van visie, plannen, wetten en regels? En is er verschil in regie op verschillende schaalniveaus: (inter)nationaal, regionaal, lokaal? En wat betekent dat voor de ruimte die je hebt om regie nemen in je eigen werk?

Netwerkbijeenkomsten staan open voor medewerkers van alle deelnemende organisaties (leden) van Platform LEO.

Programma

Key note: Sven Ringelberg (Gemeente Rotterdam, Transitiepaden.nl)

Auteur van ‘De Nederlandse Aardgastransitie, lessen voor de energietransitie van de 21e eeuw’

Sven Ringelberg heeft als strategisch adviseur bij de gemeente Rotterdam en meerdere woning-corporaties ruime ervaring met de verduurzaming van woningen. Hij is regelmatig te beluisteren als spreker op congressen. Sven vergelijkt de gastransitie in de jaren zestig met de huidige aanpak. Wat doen we nu anders en hoe komt dat?

Panel: regie in transitie

We pellen het begrip ‘regie’ af in een gesprek met experts die regie vanuit verschillende invalshoeken bekijken. Hoe interpreteren een politicus en voormalig activist, een wetenschappen en een filmregisseur het begrip ‘regie’? Met Sven Ringelberg (key note), Diederik Samsom (voormalig kabinetschef bij de EU, fractieleider in de Tweede Kamer en campagneleider bij Greenpeace), Lotte van den Berg (toneelregisseur, Building Conversations) en Amber Geurts (adviseur innovatie en transitiewetenschappen).

Deelsessies

Na het plenaire programma zetten deelnemers in deelsessies het gesprek over verschillende aspecten van regie voort. Dat doen we in twee ronden van een uur. Niet alle sessies worden tweemaal gegeven; het aantal deelnemers per deelsessie ligt doorgaans onder de 12.

Aanmelden

Deze netwerkbijeenkomst staat open voor medewerkers van alle deelnemende organisaties (leden) van Platform LEO, en persoonlijk genodigden. Deelname is gratis. Een vegetarische maaltijd is inbegrepen. Heb je bijzondere dieetwensen? Meld het ons bij je aanmelding.

Geen lid?

Is jouw organisatie nog geen lid van Platform LEO, maar wil je graag de bijeenkomst bijwonen? Dat kan! Niet-leden laten we eenmalig kennismaken met onze activiteiten, als er voldoende ruimte beschikbaar is. Meld je aan via het registratieformulier, dan nemen wij contact met je op.

Deelsessies

1. Doorpraten met Sven Ringelberg
Meer weten over de gastransitie van toen en de verschillen met nu? Praat nog even door met Sven, auteur van ‘De Nederlandse Aardgastransitie, lessen voor de energietransitie van de 21e eeuw’.

2. Regiestijlen in de energietransitie: de rol van nationale plannen
Nationaal Plan Energisysteem, Programma Energie Hoofdstructuur, Nationaal Meerjarenproramma Infrastructuur Energie en Klimaat... Wat is de rol en betekenis van nationale plannen in de energietransitie? Hoe werken deze door in de processen op lokale en regionale schaal? Op welke uitgangspunten zijn deze plannen gebaseerd? Zijn ze primair probleemoplossend of geven ze het lonkend perspectief van een wenselijk toekomstbeeld? Wat is de functie van scenario's in de plannen: cornervlaggen van het speelveld, keuzeopties, food for thought?
Inleider: Peter Schmeitz, manager energietransitie en leefomgeving bij het Ministerie van EZK

3. Regiestijlen in de energietransitie: de Nota Ruimte
De nieuwe Nota Ruimte, gemaakt onder auspiciën van BZK, is een coproductie van meerdere ministeries die de grondslag legt voor een hernieuwd ruimtelijk ordeningsbeleid. De nota geeft antwoord op de vraag hoe we met de schaarse ruimte omgaan en tegelijkertijd onze ambities kunnen waarmaken. In de nota wordt vooruitgekeken naar 2030 en 2050, met een doorkijk naar 2100. Hij gaat ook over de uitvoering van de visie, met instrumenten als een nationale ruimtelijke hoofdstructuur en uitspraken over de vorm waarin we de doorwerking en samenwerking willen vormgeven. Je kunt dus zeggen dat het een echt regiestuk is.
Welke rol speelt energie daarin op de verschillende schaalniveaus? Hoe worden de afwegingen met andere opgaven gemaakt? Hoe werkt de nota straks door op andere schaalniveaus?
Inleider: Heleen Mollema, beleidsmedewerker bij het Ministerie van BZK

4. Regiestijlen in de energietransitie: de Regionale Energie Strategie als tussenruimte
Voor de regionale energiestrategieën werd in 2019 een nieuwe samenwerkingsvorm geïntroduceerd. In 30 regio’s werkten overheden, maatschappelijk middenveld en bedrijfsleven in een open proces aan de plannen voor wind- en zonne-energie en de warmtetransitie. Regie kreeg gestalte door de formele rollen even niet voorop te stellen. Maar voor besluiten en uitvoering zijn die wel weer leidend... Wat zijn de lessen uit de Ressen? Welke kansen biedt deze innovatieve aanpak voor de toekomst van de energietransitie en de integratie met andere opgaven?Inleider: Marnix Brongers, RES-coördinator regio Noord-Veluwe

5. Regie over je eigen rol
We leggen de regiefunctie in de energietransitie vaak bij overheden. Gemeenten hebben die rol bijvoorbeeld in de lokale warmtetransitie, maar ook bij de ruimtelijke inpassing van zon- en windprojecten. Maar ook netbeheerders, provincies, regio’s kunnen de regierol hebben. De complexiteit van de opgaven vergt nauwe samenwerking met andere partijen, zowel binnen als buiten je organisatie en dat is niet altijd makkelijk. Om de noodzakelijke ruimte binnen je organisatie te creëren, wordt een beroep gedaan op je lef en persoonlijk ondernemerschap.
Hoe doe je dat? Hoe kun je bestaande kaders ter discussie stellen? Hoe neem je regie op je eigen effectiviteit als professional? En welke impact hebben je eigen opvattingen daarop?
Inleider: Dieke Schutjens, Squarewise/Stroomversnelling en coauteur van de publicatie ‘Ambtelijke ruimte bouwen’.

6. Regie en innovatie
De energieopgave vraagt om innovatief denken. We redden het niet met de bestaande werkwijze en denkkaders. Maar de effecten van innovaties zijn moeilijk voorspelbaar: wanneer zijn ze rijp voor opschaling? En hoe groot is dan de impact? Anderzijds zien we dat verwachtingen omtrent innovaties vaak te optimistisch zijn en soms worden gebruikt als argument om maar af te wachten. ‘We hoeven geen windparken meer, we krijgen modulaire kernreactoren.’ Of: ‘Mijn gemeente hoeft niet van het gas, want we gaan over op waterstof.’ Hoe ga je hiermee om als je geacht wordt regie te voeren op de transitie?
Inleider: Amber Geurts, onderzoeker en adviseur innovatie- en transitiewetenschappen bij TNO

7. Verduurzaming bedrijventerreinen
Een flink deel van de energieopgave ligt op de duizenden bedrijventerreinen die Nederland telt, met tienduizenden bedrijven die willen groeien en verduurzamen. De ontwikkeling wordt vaak geremd door netcongestie. Lokale duurzaam opwek koppelen aan de vraag van bedrijven is deel van de oplossing, naast slim uitwisselen van energieoverschotten en grondstoffen tussen de bedrijven. Wie neemt daarin het voortouw, wie heeft hier de regie? Bottom-up of top-down? Wie neemt regie in het samenspel van bedrijven, overheid en netbeheerder? Inleider: Richard Kleefman, Programmamanager bij Versnellingsprogramma Verduurzaming Bedrijventerreinen

8. Regieniveaus: Europa, nationaal, regionaal, lokaal.
De Europese Unie stelt doelen en ontwikkelt regelgeving en borgt daarmee een min of meer gelijk speelveld binnen Europa. Belangrijk instrument is de Renewable Energy Directive III, met daarin onder meer de mogelijkheid om gebieden aan te wijzen met een versnelde vergunningsprocedure.
Wat is de impact van EU-beleid op de ruimte voor eigen regie? Hoe werken de EU-regels door in nationaal, regionaal en lokaal beleid?
Inleider: Matthijs Nijboer, programma- en projectmanager bij bij het Ministerie van EZK