De moord op de laatste Romanovs
Een lezing van René Moorman over de Romanovs en de Revolutie
Troonopvolger Nikolaj Aleksandrovitsj en Alix van Hessen -Darmstadt ontmoetten elkaar in 1884 tijdens de bruiloft van haar oudere zus Elisabeth en zijn oom Sergej. Hij was zestien, zij twaalf jaar oud. Deze ontmoeting legde de basis voor een diepe wederzijdse verliefdheid die tien jaar later leidde tot hun huwelijk. Het was niet onomstreden: zowel de ouders van Nicolaas als Alix’ grootmoeder, de Engelse koningin Victoria, waren ertegen. Maar toen tsaar Alexander III ziek werd en snel achteruitging, drukte hij het huwelijk erdoor. Alexander stierf op 20 oktober 1894 (volgens de Russische kalender, in de West-Europese kalender was dit 1 november). Nicolaas volgde conform protocol zijn vader direct op. Op 14 (26) november trouwde hij met Alix, die vanaf toen de Russische naam Alexandra Fjodorovna droeg.
Nicolaas moest de troon bestijgen terwijl hij er emotioneel en politiek niet op was voorbereid. Hij zei direct na de dood van zijn vader dat hij ‘niet wist wat er zou gebeuren’, dat hij ‘helemaal niet geschikt was om tsaar te zijn’. Hij zette de autocratische stijl van zijn vader voort zonder daar diens charisma aan te kunnen koppelen. Politieke innovatie hield hij hardnekkig tegen. Nicolaas was conservatief en geloofde vurig in zijn rol als Gods vertegenwoordiger. Hij bleef doof voor de aanzwellende roep om politieke verandering.
Nicolaas was van nature een zachtaardig mens met een afkeer voor zijn verplichtingen als monarch. Hij gaf de voorkeur aan het gezinsleven, zozeer dat hij het hof verhuisde van het Winterpaleis in het stadshart naar het Alexander Paleis buiten St.-Petersburg.
Alexandra stond bekend om haar schoonheid, maar ook om haar afstandelijkheid en afkeer van het mondaine leven. Zij zag haar rol als die van moreel kompas voor haar man en wees hem, net als haar schoonmoeder, voortdurend op zijn verheven, ongenaakbare positie in het rijk. Alexandra was bepaald geen zonnige persoonlijkheid. Haar kinderen noemden in hun dagboeken haar chagrijnige buien. Ze kregen eerst vier dochters: Olga in 1895, Tatjana in 1897, Maria in 1899 en Anastasia in 1901. In 1904 kwam eindelijk een zoon, Aleksej. Dit was voor het echtpaar essentieel, want alleen mannen konden volgens de wet de troon bezetten. Maar de blijdschap sloeg algauw om in paniek, omdat Aleksej leed aan hemofilie, een ziekte die in de familie van Victoria ruim aanwezig was. Het hemofilie-gen wordt door vrouwen overgedragen, maar kan juist mannelijke erfgenamen treffen. Ze worden dan opgezadeld met de ziekte waarbij het bloed niet vanzelf stolt bij een bloeding.
Tegenwoordig is de ziekte behandelbaar (zij het niet geneesbaar), rond 1900 was elke bloeding levensbedreigend. Nicolaas en Alexandra hadden hun hart gevolgd in de wetenschap dat dit kon gebeuren. Uiteraard bleek de gezondheid van de jonge tsarevitsj uiterst fragiel. In 1907 nodigde de wanhopige Alexandra de gebedsgenezer Grigori Raspoetin voor het eerst uit na een val van Aleksej die heftige bloedingen uitlokte. In de jaren daarna werd hij een persoonlijke vriend die door het tsarenpaar ook wel zo werd aangesproken, of zelfs als ‘Heilige Man’. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kreeg Nicolaas II briefjes van hem toegezonden die de tsaar interpreteerde als orakelspreuken, met alle gevolgen van dien.
René vertelt met beeld en geluid nog veel meer over de Romanovs. Bent u er bij?
